درباره فضل الله توكل
به گزارش موزیك خوان اولین واژه ای كه با شنیدنِ نام استاد فضل الله توكل به ذهن خطور می كند، «سنتور» است؛ سنتوری كه نه از چوب و سیم كه گویی از حریر و مخمل پدید آمده است؛ از بس كه استادِ نوازنده شیرین می نوازد این ساز را.
مرد نواساز که حالا دیگر موهای سرش همه به سپیدی و درخشانی برف می ماند، کافی است مضراب هایش را روی سیم های سنتورش بگذارد؛ آن گاه است که قیامتی از احساس را در دل آدمی برپا می نماید. غم و شادی، شور جوانی و دریغ پیری، همه در سازِ او نهفته است و او به مددِ دستانِ هنرآفرینش، خاطره های آدمیزادی را از جعبه جادویی سنتورش بیرون می آورد و تحویل دل و جانِ شنوندگان موسیقی می دهد. او «فضل الله توکل» است؛ استاد سنتور و آهنگسازِ نامدارِ موسیقی ایران. هنرمندی که به قولِ خودش به راستی «عمری عاشقانه نواخته است» [۱] و دل های نسل هایی از علاقه مندان موسیقی را با نوازندگی ها و نغمه آفرینی های خود همراه کرده است.
چهارده آبان ماه زادروز استاد فضل الله توکل، آهنگساز، نوازنده سنتور و ترانه سرای صاحب سبک موسیقی ایران، است. آنچه در ادامه‌ی این سیاه آمده، مروری است بر یک عمر خاطره سازی استاد فضل الله توکل در موسیقی ایران.
سنتورنوازی یا نوازش حریر و مخمل؟
استاد فضل الله توکل در سال ۱۳۲۱ در تهران به دنیا آمده است. استاد، خود تعریف کرده است که پدرش مردی سفره دار و درِ خانه باز بوده که بزرگان موسیقی به خانه اش رفت و آمد داشته اند؛ استادانی چون علی تجویدی، حسین یاحقی، مرتضی محجوبی و مهدی خالدی. رهی معیّری هم که پسرعمه‌ی مادرش بوده، همواره به آن خانه و اهلش سر می زده است و کودکی و نوجوانیِ فضل الله توکل در چنین محیطی سپری شده است؛ پس بیراه نیست اگر بگوییم فضل الله توکل با موسیقی بالیده و قد کشیده است. به چنان فضای فاخر موسیقایی باید رفاقتِ با پرویز یاحقی، یکی از نوابغ موسیقی ایرانی، را هم افزود؛ رفاقتی از کودکی تا پایانِ عمر استاد یاحقی. فضل الله توکل در فراگیری ردیف موسیقی هم دوازده سال نزد استاد علی تجویدی شاگردی کرده بوده است. [۲] پس مگر می شود در چنانِ محیطی زندگی کرد و ذوق و استعدادِ خدادادی را هم داشت، اما فضل الله توکل نشد؟!
استاد توکل را می توان مردِ ذوفنون موسیقی ایران دانست؛ او هم نوازنده ای است صاحب سبک، هم آهنگسازی است کاربلد و هم ترانه سرایی است پُراحساس. به جز این، حتی در خوانندگی هم دستی بر آتش دارد و در مراسمی که در سال ۱۳۹۵ برای بزرگداشت وی در تالار وحدت برگزار شده بود، خود یکی از تصنیف هایش را برای حاضران هم نواخت و هم خواند. وی درباره خوانندگی خود گفته است که «من در ابتدا خواننده بودم و در سال ۳۳ - ۳۴ یک مرتبه از سوی مدرسه در برنامه ارتش خواندم و پس از آن هم در ارکستر خواندم، اما پس از آنکه به سنّ بلوغ رسیدم و تُنِ صدایم تغییر نمود، دیگر نخواندم. اما در میهمانی های دوره ای که در خانواده برگزار می شد، می خواندم. البته از همان زمان تابحال خیلی از همان دوستان مثل انوشیروان روحانی و دیگر دوستان، اغلب موافق بودند که بخوانم». [۳]
با این همه، اولین واژه ای که با شنیدنِ نام فضل الله توکل به ذهن خطور می کند، «سنتور» است؛ سنتوری که نه از چوب و سیم که گویی از حریر و مخمل پدید آمده است؛ از بس که استادِ نوازنده شیرین می نوازد این ساز را. سنتور استاد توکل و سبکِ نوازندگیِ او شخصیتی به تمامی مستقل دارد، بگونه ای که اگر یک مرتبه صدای سازش را شنیده باشیم، باردیگر که در جایی دیگر و مرتبه ای دگر نوازندگیِ او را گوش دهیم، در همان اولین لحظه پی خواهیم برد که این سنتور، سنتورِ فضل الله توکل است.
مرحوم استاد نادر گلچین، خواننده موسیقی ایرانی که در سالهای پایانی عمرِ خویش در آلبومِ «سه گاه زند» همراه با شیرین نوازی استاد توکل، شعرهای مرحوم استاد رهی معیری را دکلمه کرده است، درباره نوازندگی استاد توکل گفته که «۴۳ سال پیش در منزل زنده یاد فرهنگ شریف، فضل الله توکل را دیدم که نخستین آشنایی بنده با ایشان بود و جالب اینکه از همان روزها، ارادتم به این هنرمند بزرگ بیشتر شد. از همان زمان معتقد بودم، صدای ساز او با صدای دیگر نوازندگان متفاوت است. به نظر من سبک و سیاق نوازندگی فضل الله توکل در محدوده ایران، سبک و سیاقی منحصر به فرد است و باید او را مخترع یک سبک دانست. همواره تحت تاثیر مضراب های شنیدنی توکل بوده ام». [۴]
نمونه هایی درخشان و بی بدیل از نوازندگی های استاد فضل الله توکل را می توان در همنوازی های وی با استادان موسیقی ایرانی شنید؛ آنجا که وی در چارچوب برنامه «تکنوازان» در کنار بداهه نوازان بزرگی چون پرویز یاحقی، جلیل شهناز، فرهنگ شریف، حبیب الله بدیعی، همایون خرّم و منصور نریمان به هنرنمایی پرداخته است. به مَثَل برنامه «تکنوازان شماره ۲۰۰» که با حضور استادان پرویز یاحقی، فضل الله توکل، جلیل شهناز و جهانگیر ملک در دستگاه شور اجرا شده است یا «تکنوازان شماره ۵۲۸» که در ابوعطا اجرا شده و استادان توکل، یاحقی، شریف و جهانگیر ملک نوازندگان آن هستند، همچون این آثار درخشان است.
مرورگر شما از ویدئو پشتیبانی نمی کند.
فایل آنرا از اینجا دانلود کنید: audio/mp3
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب