خاطره بازی با تیتراژهای ماندگار-۹؛
امام علی(ع) و یك تیتراژ تمام نشدنی
موزیک خوان: موسیقی تیتراژ سریال تلویزیونی امام علی(ع) به کارگردانی داود میرباقری، آهنگسازی فرهاد فخرالدینی و خوانندگی صدیق تعریف بی شک یکی از بهترین و ماندگارترین موسیقی تیتراژ دهه های اخیر سیماست.
دریافت 1 MB
خبرگزاری مهر – گروه هنر – علیرضا سعیدی: کارکرد تیتراژ چیزی شبیه به جلد کتاب است، که طراحش تلاش می کند با انتخاب عناصر، فرم ها و چینش ها با کمک گرافیک و موسیقی مخاطبان یک اثر را در جریان موضوع قرار دهد. شرایطی که گاهی بسیار نکته سنج، اندیشمندانه و حساب شده پیش روی مخاطبان قرار می دهد و گاهی هم به قدری سردستانه و از روی ادای یک تکلیف الزامی ایجاد می شود که بیننده را از اساس با یک اثر تصویری دور می کند.
آنچه در این روزها بهانه ای شد تا بار دیگر رجعتی به کلیدواژه «تیتراژ» داشته باشیم، بازخوانی از ماندگارترین و خاطره سازترین موسیقی های مربوط به برخی برنامه ها و آثار سینمایی و تلویزیونی است که برای خیلی از مخاطبان دربرگیرنده خاطرات تلخ و شیرینی است و رجوع باردیگر به آنها برای ما در هر شرایطی می تواند یک دنیا خاطره سازی کند. خاطره سازی که بعد از واکاوی و انتشار آن در نوروز ۱۴۰۰ و استقبال مخاطبان ما را بر آن داشت در قالب یک خاطره بازی هفتگی در ایام جمعه هر هفته، روح و ذهنمان را ببریم به سال هایی که حالمان بهتر از این روزهای پردردسر بود.
«خاطره بازی با تیتراژهای ماندگار» عنوان سلسله گزارشی آرشیوی با همین رویکرد است که بصورت هفتگی می توانید در گروه هنر خبرگزاری مهر آنرا دنبال کنید.
در نهمین گام از این روایت رسانه ای به سراغ موسیقی تیتراژ سریال «امام علی» به نویسندگی و کارگردانی داوود میرباقری، آهنگسازی فرهاد فخرالدینی و خوانندگی صدیق تعریف رفتیم. مجموعه ای که هم محتوایش، هم موسیقی اش و هم ساختارش بدون هیچ تردیدی یکی از ۱۰ سریال خاطره ساز، درخشان و معتبر رسانه ملی است که همچنان در بین بینندگان و شنوندگان از محبوبیت بی حد و اندازه ای برخوردار می باشد.
تولید این مجموعه تلویزیونی از سال ۱۳۷۰ تا ۱۳۷۵ به طول انجامید و در آن هنرمندانی چون داریوش ارجمند، مهدی فتحی، بهزاد فراهانی، محمدرضا شریفی نیا، پرویز پرستویی، سیروس گرجستانی، ویشکا آسایش، اصغر همت، اکبر عبدی، کریم اکبری مبارکه، کامران فیوضات، سعید نیکپور، انوشیروان ارجمند، عنایت شفیعی، مرحوم جواد خدادادی، عنایت بخشی، آتش تقی پور، مرحوم جهانگیر فروهر، نادر رجب پور، مرحوم عباس امیری، بهمن زرین پور، چنگیز وثوقی، باقر صحرارودی و خیلی از هنرمندان بهادار سینما و تئاتر بعنوان بازیگر حضور داشتند.
این مجموعه به تهیه کنندگی محمد بیگ زاده به پنج سال تنهایی و دوران خلافت و زندگی حضرت علی بن ابی طالب (ع) می پردازد و عوامل پشت صحنه آن نیز همگی از شاخص ترین چهره های حرفه خود هستند. همچون آهنگسازی سریال با فرهاد فخرالدینی، تدوین با مهرزاد مینویی و تصویربرداری با مازیار پرتو بوده و طراحی گریم درخشان عبدالله اسکندری در این سریال که نخستین بار در سال ۷۵ از شبکه یک سیما روی آنتن رفت، هنوز در یادها مانده است.
سریال «امام علی (ع)» که از اولین پروژه ها در عرصه سریال سازی آثار تاریخی درباره دوده بود. در زمان ریاست علی لاریجانی بر تلویزیون ساخته شد و در ابتدای کار در مرحله متن گرفتار بازنویسی های گوناگون شد تا سرانجام در سال ۷۳ با حضور ۱۵۰ بازیگر اصلی و بیش از ۵ هزار هنرور از نیروهای ارتش مقابل دوربین رفت.
اما بطور حتم یکی از مهم ترین مولفه هایی که با شروع پخش این سریال ماندگار پیش روی مخاطبان قرار گرفت، موسیقی متن کم نظیر اثر به آهنگساز فرهاد فخرالدینی است که به صورتی متخصص ساخت ماندگارترین ملودی ها برای آثاری در این شکل و شمایل است و در مجموعه امام علی (ع) دست به آهنگسازی اثری زد که بطور قطع و حتما یکی از پیشروترین و خلاقانه ترین آثاری است که در این عرصه شنیده ایم. یک ملودی جذاب با موسیقی تیتراژی که خوانندگی یک استاد پیشکسوت موسیقی ایرانی به نام صدیق تعریف جذابیت شنیداری اش را دو چندان کرد و اثری را پیش روی مخاطبان قرار داد که در ماندگاری همیشگی اش تردیدی نیست.
تاکنون روایت های متفاوت و متنوعی درباره نحوه ساخت و اجرای موسیقی سریال امام علی در رسانه ها انتشار یافته، که یکی از آنها مربوط به گفتگوی فرهاد فخرالدینی با خبرنگار مهر درباره شیرینی ها و سختی های ساخت موسیقی این سریال است.
وی در این گفتگو پیرامون موسیقی متن سریال اظهار داشته بود: «همان طور که علاقه مندان و هنرمندان عرصه موسیقی می دانند آهنگی که بنده برای قسمتی از سریال «امام علی (ع)» ساختم مربوط به یک هزار و ۴۰۰ سال پیش است که عبدالقادر مراغی حدود ۶۰۰ سال پیش آنرا با حروف ابجد در آثاری چون «مقاصد الحان» و «جامع الحان» تدوین کرده است. بنده بعد از پژوهش های فراوانی که در این حوزه انجام دادم تلاش کردم تا این آثار را در فضای موسیقایی امروز پیاده کنم و اعتقاد دارم این تنها نسخه اجرائی برگرفته از آثار مکتوب عبدالقادر مراغی است که بصورت این چنینی پیاده شده است. من بیش از چهل سال پیش این نسخه موسیقایی از عبدالقادر مراغی را کشف کرده بودم و خودم بر این باورم که ساخت آن قطعه یکی از دشوارترین کارهایی است که تا حالا در موسیقی انجام دادم برای اینکه یافتن راز و رمز این نت نویسی کار بسیار دشواری است که وقت زیادی از عمرم را صرف آن کردم و حالا بسیار خوشحالم که این زحمات نتیجه مثبتی برای مخاطب داشته است. به هر حال وقتی به دعوت آقای داوود میرباقری به سریال «امام علی (ع)» پیوستم آقای میرباقری اصرار داشت که از این نسخه های موجود برای سریال استفاده نماییم که بنده هم پذیرفتم و خوشبختانه فضا بگونه ای اجرا شد که پس از پخش سریال با استقبال بسیار قابل توجه مخاطبان روبه رو شد.
این آهنگساز صاحب نام موسیقی فیلم که مخاطبان وی را با آهنگسازی سریال های ماندگار دیگری چون «بوعلی سینا» و «سربداران» می شناسند، در همین گفتگو تاکید کرده بود: «ساخت موسیقی سریال «امام علی (ع)» فقط به استفاده از تحقیقات و آثار منتسب به عبدالقادر مراغی منحصر نشد. کما اینکه ما در هر بخش از سریال تم های متفاوتی را با ارکستر طراحی کردیم که هر کدام برای خود داستان جداگانه ای دارد که در این حوزه می توانم به تم های مالک اشتر و عایشه اشاره کنم که به تنهایی دربرگیرنده ملودی های زیبایی هستند. البته تم های مربوط به وصف حضرت علی (ع) نیز کارهای خوبی بودند که ما در هر بخش از سریال برای آن طراحی های متنوعی کردیم که خوشبختانه آنها نیز مورد استقبال مخاطبان قرار گرفت. من در ساخت موسیقی این سریال تمام تلاش خودرا انجام دادم که فضای انتزاعی که مدنظرم بود نیز برای مخاطب تلویزیون باورپذیر باشد و امروز بسیار خوشحالم که پس از گذشت بیست سال از ساخت این مجموعه همچنان از آن یادی می شود. من موسیقی سریال «امام علی (ع)» را به این سادگی ننوشتم. من برای پلان به پلان سریال به معنی و مفهوم مطلق کلمه خودم را محل حادثه قرار می دادم و این حس را با حس درونی خودم تلفیق می کردم تا بتوانم بر طبق این تکنیک بهترین نتیجه را دریافت کنم. شاید باور نکنید اما خوب خاطرم هست وقتی چنین حسی را برای آهنگسازی داشتم گویی خودم در صحنه اتفاق حضور داشتم موضوعی که حتی سینما هم قادر نیست آنرا بیان کند اما من با اتکا به این پشتوانه های معنوی نهایت تلاش خودرا کردم که موسیقی این سریال برایم فضایی متفاوت چه به لحاظ ارکستر و ساز بندی و چه به جهات دیگر داشته باشد.
فخرالدینی طی گفتگوی دیگری هم درباره موسیقی تیتراژ سریال «امام علی (ع)» اظهار داشته بود: «آهنگ این موسیقی که منسوب به عبدالقادر مراغی است، با حروف ابجد نت نویسی شده که از حدود ۳۰۰ سال پیش خیلی از موسیقیدانان مهم دنیا روی آن کار کرده بودند اما جالب اینجاست که هیچکدام موفق نشدند که این موسیقی را بطور کامل استخراج کنند. شعر این اثر نیز درباره حضرت محمد (ص) است که عبدالقادر پس از نت نویسی آنرا به زبان فارسی هم برگردانده است. به هر حال می توانم چنین بگویم که کشف این آهنگ نصیب من شد که نمونه اش را در موسیقی سریال امام علی می بینید. موسیقی این آهنگ هم دقیقاً همان اثری است که به دست عبدالقادر مراغی نوشته شده که می تواند بعنوان قابل استنادترین اسناد موسیقایی منسوب به عبدالقادر به حساب آید. […] البته خودِ عبدالقادر هم نمی گوید که آهنگ این اثر از قبل وجود داشته و او نت نویسی را انجام داده یا آهنگ را هم خود او انجام داده است. اما به هر حال این اثر کار بسیار جالبی بود که من پس از استخراج تحریرهای آوازی، کار را به صدیق تعریف سپردم و او هم پس از ساعت ها تمرین خیلی خوب از پس خوانندگی اثر برآمد.»
صدیق تعریف هم که همچون خوانندگان مولف و صاحب سبک موسیقی ایرانی است مدتی پیش در گفتگوی تصویری خود با یکی از رسانه ها بود که درباره موسیقی تیتراژ سریال امام علی (ع) اظهار داشته بود: همانطور که آقای فخرالدینی هم بارها در گفتگوهای مختلف رسانه ای خود به آن اشاره داشت، موسیقی تیتراژ سریال امام علی در حقیقت یک اثر بازآفرینی شده از عبدالقادر مراغی است که قبل تر مرحوم مرتضی حنانه نیز روی آثار او متمرکز بود. اما به توجه به تمرکزی که جناب فخرالدینی روی آثار مراغی داشت، و در این حوزه هم کارهایی را تولید کرده بود، بدین سبب فضا بگونه ای شد که همین کارهای ساخته شده که یکی از آنها مربوط به موسیقی ابتدایی سریال است، در مجموعه امام علی (ع) نیز استفاده گردد. به عبارتی این موسیقی پیش از اینکه سریال ساخته شده باشد توسط آقای فرهاد فخرالدینی ساخته شده بود که پخش آن برای نخستین بار در سال ۱۳۶۱ در منزل جناب هوشنگ ابتهاج صورت گرفت.
وی درباره این اجرا توضیح داد: در دوران منتهی به دهه ۶۰ که هنرمندان و اهالی فرهنگی مجموعه ای برای گردهمایی نداشتند، منزل جناب هوشنگ ابتهاج در خیابان ارباب جمشید یکی از مکان هایی بود که تعدادی از هنرمندان و اهالی فرهنگ دور هم جمع می شدند و آثار ادبی و هنری شان را ارائه می دادند. شرایطی که من هم افتخار حضور در این گردهمایی های هفتگی را داشتم و یکی از آنها نیز مربوط به حضور جناب فرهاد فخرالدینی است که برای نخستین بار اثری از عبدالقادر مراغی را که بعدها تبدیل به موسیقی تیتراژ سریال امام علی شد را ارائه داد. هدف از این ارائه هم تمرین برای ضبط یک اثر نمونه موسیقایی از آثار عبدالقادر مراغی بود که اگر در سخنرانی یا کارگاهی که جناب فخرالدینی در آن سخنرانی دارد و به نمونه نیاز پیدا می شود، یک نمونه اجرائی نیز وجود داشته باشد. همین موضوع بهانه ای شد که کار پس از ارائه ابتدایی اش در منزل آقای ابتهاج کار را در استودیو بِل ضبط نماییم. تا اینکه چند سال بعد و حین تولید سریال امام علی آقای فخرالدینی تصمیم گرفت از این اثر برای موسیقی تیتراژ سریال استفاده نماید که خوشبختانه به شدت نیز روی کار نشست.
این خواننده موسیقی ایرانی فارغ التحصیل رشته تئاتر که طی سالهای گذشته شاگردان زیادی را در حوزه خوانندگی موسیقی ایرانی تعلیم داده، در قسمتی از همین گفتگوی رسانه بود که در پاسخ به پرسشی در خصوص اینکه چرا پس از استقبال چشم گیر مخاطبان از موسیقی تیتراژ سریال امام علی برای اجرای در کنسرت ها استفاده نکرده، توضیح داد: این را می دانم که پس از خوانش موسیقی تیتراژ سریال امام علی مخاطبان بیشتری در جامعه با صدیق تعریف آشنا شدند، اما من از این شرایط به مثابه یک سکوی پرش استفاده نکردم که بخواهم برای افزایش معروفیت بهره برداری کنم، دلیل این مورد هم شاید به خاطر ایده آل گرایی و کمال گرایی است که هنوز در نسل من وجود دارد و بر این مبنا به حضور در موسیقی فکر می نماییم.
به هر حال موسیقی متن و موسیقی تیتراژ سریال امام علی (ع) یکی از ماندگارترین، تاریخی ترین و شنیدنی ترین موسیقی هایی است که تا حالا در قاب سریال های باارزش رسانه ملی پیش روی مخاطبان قرار گرفته است. موسیقی که به همراه چند اثر دیگر جریان جدیدی را در ساخت موسیقی تیتراژ سریال های تلویزیونی ایجاد کرد و با ساختارشکنی که مبنای آن مخاطب شناسی، آگاهی و دانش آهنگسازی هنرمندی چون فرهاد فخرالدینی است، توانست این چنین جای خودرا در ذهن شنیداری مردم ثبت کند.
منبع: musicreader.ir
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب