امیری خوانی هویت موسیقی مازندرانی
امیری یا امیری خوانی که بتازگی بعنوان میراث ناملموس فرهنگی ثبت ملی شد، از کهن ترین آواز سنتی مردم تبرستان و مازندران کنونی است که ریشه در هنر موسیقایی و همینطور افسانه های مازندرانی دارد.
به گزارش موزیک خوان به نقل از ایرنا، مازندران زادگاه گونه های مختلف آوازی و موسیقایی است. موسیقی آوازی مازندران را می توان به سه دستهٔ اصلی تغزلی، حماسی و آیینی تقسیم کرد. آواز امیری یا امیر خوانی همانند طالبا، نجما و لگن سری و کتولی در رسته آواز تغزلی قرار می گیرد.
آواز امیری در قدیم " طوری " یا " تبری " نامیده می شد که در رابطه با نام مازندران است. این آواز همچنان هم در بعضی از مناطق کوهستانی مازندران به همین نام خوانده می شود. مثلا در مناطق ییلاقی منطقه نکاء و بهشهر نوعی آوازخوانی با نام " رج تبری " وجود دارد که به معنای آواز خوانی جمعی است به این صورت که در مراسم عروسی جوانان محفل ملزم می شوند تا یک بند یا دوبینی آواز بخوانند و به همین خاطر هم به آن رج تبری یا تبری خوانی به ترتیب می گویند.
استاد جمشید قلی نژاد نویسنده کتاب " موسیقی بومی مازندران " اعتقاد دارد که آواز تبری به خاطر این که بعدها در آن اشعار شاعر بلندآوازه مازندران شیخ العجم امیر پازواری خوانده می شده به نام امیری معروف و ماندگار شد.
قلی نژاد می نویسد: امیر پازواری معروف به شیخ العجم یکی از شعرای دلسوخته و صوفی و صاف ضمیر مازندران است که بنا به روایتی در دوران حکومت امیرتیمور گورکانی می زیست و چون مورد غضب آن سلطان قرار گرفت به هندوستان تبعید شد و مدتی را در آن سامان گذرانید و بعد از اینکه باردیگر مورد لطف امیر قرار گرفت، به مازندران عزیمت می کند و قصبه کنونی " امیرکلا " که نزدیک بابل است به او هدیه شد. این شاعر بقیه عمر خویش را در آن محل گذراند و در همان جا هم وفات یافت و به خاک سپرده شد، ولی متاسفانه گور او معلوم نیست که در کجای آن روستا قرار دارد.
دیوان اشعار وی در دو جلد به نام " کنزالاسرار " به کوشش " برنهارد دارن " روسی و میرزا محمدشفیع مازندرانی در سال ۱۲۸۳ هجری قمری در پترسبورگ چاپ شد و بعد آقای گل باباپور هم با نوشتن دیباچه مفصلی در باره این شاعر این کتاب را منتشر نمود که مورد استقبال علاقه مندان قرار گرفت."
آنچه که قلی نژاد در کتابش در باره امیرپازواری نوشت، کمتر مورد توجه و روایت عامیانه در مازندران است. همینطور بعضی از پژوهشگران و فولکلوریست های مازندرانی مانند نادعلی فلاح پژوهشگر فرهنگ عامه آمل بر این اعتقاد است که اشعار امیری خوانی تنها در ارتباط با امیرپازواری نیست و یا حتی امیرپازواری افسانه ای بیش نیست.
چه بپذیریم که امیر پازواری وجود داشته و اشعار امیرخوانی منتسب به او است یا این که امیرهای فروانی در نقاط مختلف مازندران دوبینی ها و اشعاری در زمان های مختلف به فراخور وضعیت و حالات و روزگار سروده اند، در یک چیز شکی نیست و آن هم سبک آواز امیرخوانی در مازندران است.
اشعار امیری خوانی آکنده از امثال و حکم پارسی است که بیشتر دو بیتی بوده و آگاه آن عبارت «امیرگته» (امیر می گفت) است.
امیری یکی از مهم ترین آوازهای سراسر مازندران و از ارکان موسیقی این استان است. ساز این آواز عموما " نی " است که در گویش مازندرانی به آن "لَلِـه وا" می گویند. آواز و شعر امیری سیستم هماهنگی را تشکیل می دهد که اشعار امیری، ستون فقرات آن است. امیری پس از نوروزخوانی، شاخص ترین نمونه باورهای عامیانه یا فولکلور مردم مازندران است که به صورت مشترک در بین همه اهالی البرز استفاده می شود و یکی از برجسته ترین وجوه مشترک فرهنگی در میان خیلی از ساکنان منطقه البرز است.
محققان موسیقی امیرخوانی را یکی از لحن ها (مقام) اصلی و از رپرتوآر آوازی موسیقی مازندران می دانند که بر اساس این مقام، تکه ها و قطعات دیگر مانند کیجاجان(دخترجان) شکل گرفته است. معمولا وزنِ شعرهای امیری دوازده هجایی است. در بعضی از موارد تا شانزده هجایی هم وجود دارد. دسته بندی های مختلف هجاها بدینگونه است؛ نخست دوتایی، بعد سه تایی، بعد دوتایی، باردیگر دوتایی و قسمت پایانی سه تایی است که اصلی ترین و محوریترین وزنِ امیری می باشد. البته، گاه عدم شناخت خواننده و نداشتن تسلط، نظم این قاعده را درهم می ریزد.
مضامین اشعار امیری فلسفی، اخلاقی و گاهی عاشقانه می باشد. آوازِ امیری به لحاظ ساختاری، دارای متر آزاد می باشد و محدوده صوتی آن از سه دانگ تجاوز نمی کند و درون مایه آن با مایه های عشاق، قرچه، شاه ختایی و آغازِ شور همخوانی دارد. امیری آوازی است که از عشاق دشتی شروع شده و به دستگاه شور فرود می کند و معمولا وسعت صوتی آن از یک اکتاو تجاوز نمی نماید. این آواز در نقاط مختلف مازندران با واریاسیون های مختلف خوانده می شود.
روایت عامیانه عشق ناکام
منبع: موزیك خوان
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب