روایت مهر از نواهایی عاشورایی-۱۹؛
نوحه ای عاشورایی که توسط یک رهبر ارکستر مسیحی جاودانه تر شد
به گزارش موزیک خوان، قطعه شب عاشورا از پروژه سمفونی عاشورا به رهبری ارکستر لوریس چکناوریان یکی از به یادماندنی قطعات موسیقایی سالهای اخیر در حوزه تولیدات موسیقایی در رابطه با عاشورا در قالبی متفاوت می باشد.
دریافت 10 MB
خبرگزاری مهر - گروه هنر - علیرضا سعیدی: عرصه تولید آثار موسیقایی در رابطه با مضامین و رویدادهای مذهبی و اعتقادی همواره جزو پرطرفدارترین و در عین حال پرچالش ترین عرصه های فرهنگی هنری کشورمان بوده است که طی سالهای متمادی دوشادوش سایر فعالیتهای فرهنگی هنری در رابطه با این مورد مورد توجه مخاطبان و هنرمندان قرار گرفته است.
تولیدات این حوزه با اینکه همواره در معرض افترا های فراوان همچون «سفارشی بودن» قرار داشته اند اما به سبب حس و حال موجود در آنها که برگرفته از باورها و اعتقادات نهفته در ضمیر خیلی از مخاطبان بالقوه است، در اکثر موارد فعالیت در این عرصه را با استقبال هنرمندان مواجه کرده است.
همزمان با ایام سوگواری سیدالشهدا (ع) بر آن شدیم تا نگاهی اجمالی به تولیدات موسیقایی مختلف در رابطه با قیام عاشورا در کشورمان در چارچوب های گوناگونی چون آلبوم، موسیقی متن فیلم و سریال، اجرای زنده و مواردی از این دست داشته باشیم. در این چارچوب آنچه مورد توجه قرار گرفته و می گیرد، صرفا مرور و یادآوری آثار برجسته حوزه موسیقی «عاشورایی» است که در سالهای دور و یا نزدیک تولید و در بازار موسیقی عرضه شده اند. آثاری که طبیعتاً بعضی از آنها از درجه کیفی ممتاز برخوردار بوده اند و شاید برخی دیگر با انتقاداتی هم در موعد انتشار به لحاظ موسیقایی و محتوایی مواجه بوده اند اما همه در یک وجه اشتراک دارند و آن ماندگاری در حافظه جمعی دل بستگان اباعبدالله (ع) است.
در هجدهمین قسمت از سلسله گزارش های «روایت مهر از نواهای عاشورایی» که همچون دوره های گذشته طی ایام محرم و صفر پیش روی مخاطبان قرار می گیرد، به سراغ یک قطعه موسیقایی به نام «شب عاشورا» رفتیم که بر مبنای نوحه قدیمی «امشبی را شه دین در حرمش میهمان است، مکن ای بامداد طلوع» توسط ارکستر سمفونیک البرز و همراهی گروه کُر فیلارمونیک ایران به رهبری لوریس چکناوریان روی صحنه رفت. موسیقی که گرچه بخش کوتاهی از سمفونی عاشورا به آهنگسازی چکناوریان بود، اما وقتی نماهنگ و ویدئو آن مدتی پیش در فضای مجازی پیش روی مخاطبان گرفت، توانست با استقبال خوبی از جانب مخاطبان مواجه شود. موسیقی که با حس و حال محرمی خود و صد البته نوا و تمی که برگرفته از یک نوحه قدیمی و نام آشنا برای ارادتمندان حضرت سیدالشهدا داشت، این دفعه در قالبی ارکسترال و متفاوت ارائه شد و توانست خویش را بعنوان یکی از نواهای پرطرفدار عاشورایی در این سال ها معرفی نماید.
جذابیت های شنیداری و محتوایی این نوحه معروف که شعر آن منسوب به کربلایی محمود، پدر حضرت آیت الله بهجت است به قدری دربرگیرنده مولفه های پرارزش محتوایی و موسیقایی است که همچنان در دسته های سینه زنی و زنجیرزنی هیات های مختلف مورد استفاده قرار می گیرد. چارچوبی که لوریس چکناوریان را بر آن داشت تا بر مبنای یک نوحه قدیمی اثری ارکسترال را پیش روی شنوندگان و مخاطبانی قرار دهد که همواره به اجرای چنین ملودی های استقبال نشان می دهند. ملودی که قالب متفاوت موسیقایی اجرایش، آن هم بوسیله ی یک هنرمند مسیحی به خودی خود جلب توجه می کند و می تواند شرایط ساخت یک اثر موسیقایی این چنین را متفاوت تر جلوه کند.
البته چکناوریان از آن جمله هنرمندانی است که همواره در مناسبت ها و بهانه های مختلف کوشیده تا ارادت قلبی و حسی خویش را به حضرت سیدالشهدا بیان کند، کما این که در همین زمینه هم همان گونه که گفته شد، دست به خلق اثری به نام سمفونی عاشورا زده که دوست دارد، روزی آنرا به صورت کامل در دسترس مخاطبان و ارادتمندان سیدالشهدا قرار دهد. سمفونی که به قول چکناوریان یکی از مهم ترین و ارزشمندترین آثاری است که وی از آنها در کارنامه کاری خود یاد کرده و تمایل دارد تا در کنار آثار دیگری چون «رستم و سهراب»، «رستم و اسفندیار»، «آفرینش»، «سیاوش»، «ضحاک»، «شمس و مولانا»، «گفت وگوی تمدن ها»، «رسول عشق و امید» و «جهان پهلوان تختی» در کارنامه کاری اش خود نمایی کند.
این آهنگساز و رهبر ارکستر پیشگام موسیقی کشورمان که طی سالهای اخیر کمتر دست به چوب رهبری ارکستر زده و به طور عمده در محافل موسیقایی بعنوان میهمان ویژه حضور دارد، چندی قبل بود که همراه با ارکستر سمفونیک البرز و گروه کُر فیلارمونیک ایران قطعه «شب عاشورا» را در یک کنسرت اجرا کرد. قطعه ای که از سمفونی عاشورا پیش روی مخاطبان قرار گرفت و چکناوریان از آن بعنوان اثری که می تواند فرهنگ عاشورا را بشکلی شایسته به مردم دنیا معرفی نماید.
وی اعتقاد دارد موسیقی عاشورایی سنتی قدیمی ایرانی است. قطعاتی که با سازهای مشخصی مانند طبل و سنج نواخته می شود و مقرر است با ریتم خاص حماسی خود واقعه بزرگ و فراموش نشدنی عاشورا را تداعی کرده و مخاطبان یا در واقع عزاداران را در حس و حال واقعه وارد کند پس من «سمفونی عاشورا» را با همان حال و هوا، تقریبا با همان سازبندی و همان لحن حماسی موسیقی های عاشورایی ساختم تا بشود آن فضا را در چارچوب نوحه ای قدیمی با موسیقی همراه نماییم. من در ساخت سمفونی عاشورا تلاش کردم حماسه و نوحه را در هم تنیده تا موسیقی تأثیرگذاری به شنونده عرضه شود.
لوریس چکناوریان: این را با جرأت و اطمینان می گویم که در طول عمرم هر زمان با مشکلی روبرو شده و برای حل آن به حضرت عباس متوسل شده ام، حضرت بارها دستم را گرفته و نگذاشته هیچ وقت دست خالی برگردم موسیقی عاشورایی که در دسته های عزاداری می شنویم، ریتم خاص و حیرت انگیزی دارد و با غم و حزن محسوس و ملموس و فضای حماسی و پرشوری که دارد، هر شنونده ای با هر میزان باور و ایمان و حتی آشنایی با رخدادهای عاشورا را به حس و حال خاصی می کشاند که اتفاق قهرمانانه غم انگیزی افتاده و همان گونه که قبلاً هم گفته ام این حس را به آدم می دهد که یک مرد، مردانه جنگیده و مردانه هم رفته است.
به گفته چکناوریان، وی در «سمفونی عاشورا» در جایگاه ناظری که خود در واقعه عاشورا حضور دارد و از نزدیک شاهد همه اتفاقات تلخ است. او به این واقعه بزرگ تاریخ ساز نزدیک شده و بر مبنای اتفاق های عاشورا و همینطور اصوات و آهنگ های دسته های عاشورایی این سمفونی را نوشته است. کما این که ساختن سمفونی در رابطه با عاشورا ریشه در خاطرات کودکی اش دارد. گویی این که از بچگی ماه محرم برایش جایگاه والایی داشت و برای همین هم حتی زمان هایی هم که ایران نبود، به قول خودش تلاش می کرد تا بتواند خویش را در دهه اول محرم به ایران برساند و در مراسم عزاداری شرکت نماید.
نکته جالب اینجاست که چکناوریان بعنوان یک هنرمند مسیحی در مصاحبه های گوناگونی که با رسانه ها داشته ضمن اشاره به ارادت خود به حضرت سیدالشهدا و حضرت عباس (ع) اظهار داشته بود: همان بچگی در دسته های عزاداری ماه محرم در بین عزاداران به عشق حضرت عباس (ع) آب می دادم و به اصطلاح سقای دسته های حسینی بودم. داستان این حضرت جلوه ناب فداکاری است که به خاطر بچه های کوچک به دل دشمن زد و دست ها و جانش را برای رفع تشنگی آنها از دست داد. نکته مهم و درس آموز این که این فداکاری در تمام قرن های بعدی هم ادامه داشته و حضرت عباس که به منظور زندگی دیگران دست های خودش را در کربلا از دست داده، تا قرن ها دست علاقه مندان و کسانی را که به او ایمان و باور دارند، گرفته است. این را با جرأت و اطمینان می گویم که در طول عمرم هر زمان با مشکلی روبرو شده و برای حل آن به حضرت عباس متوسل شده ام، حضرت بارها دستم را گرفته و نگذاشته هیچ وقت دست خالی برگردم.
وی در یکی از گفتگوهای رسانه ای بود که توضیح داده بود: کودکی من در خیابان منوچهری گذشته. یکی از آن محلاتی که دسته های باشکوه عزاداری داشت و در دهه محرم هزاران هزار نفر در عزاداری ها شرکت می کردند. ما آن موقع بچه بودیم، اما باز هم وقتی آن دسته ها را می دیدم، حس و حال عجیبی سراغم می آمد. البته فقط من این جور نبودم و تقریبا تمام بچه های آن روزگار این عشق و حال را داشتند و می خواستند یک جورهایی در دسته های عزاداری کاری کنند. خوب یادم است که من و همبازیانم چه شوق و هیجانی برای عزاداری داشتیم. شاید باورش برایتان سخت باشد که حالا هم در نهمین دهه زندگی همچنان همان عشق و علاقه را در نهمین دهه زندگی همچنان همان عشق و علاقه را دارم و وقتی صدای سنج و طبل دسته های عزاداری را می شنوم، همان حس و حال روزهای کودکی برایم زنده می شود. یعنی همان گونه که از بچگی با شنیدن صدای شیپور و طبل از دسته های عزاداری تحت تاثیر آن لحن حماسی قرار می گرفتم، همین حالا هم همان حال را دارم و همین هم بود که مرا ترغیب کرد نوشتن سمفونی عاشورا را آغاز کنم دارم و وقتی صدای سنج و طبل دسته های عزاداری را می شنوم، همان حس و حال روزهای کودکی برایم زنده می شود. یعنی همان گونه که از بچگی با شنیدن صدای شیپور و طبل از دسته های عزاداری تحت تاثیر آن لحن حماسی قرار می گرفتم، همین حالا هم همان حال را دارم و همین هم بود که مرا ترغیب کرد نوشتن سمفونی عاشورا را آغاز کنم. این که در رسانه ها و فضای مجازی نوشته شده که من به شخصیت های عاشورا علاقه دارم، حق مطلب را ادا نمی نماید. من عاشق تک تک این شخصیت ها هستم. تمام آن اصحابی که همراه امام حسین (ع) از خودگذشتگی و فداکاری کردند و به خاطر خدا و هدف شان از جان و زندگی خود گذشتند. اصلاً مگر می شود عاشق چنین شخصیت هایی نشد؟
این آهنگساز و رهبر ارکستر معتقد بود: باور به ایثار و فداکاری و شهادت ارتباطی به دین افراد ندارد و چنین مفاهیمی می تواند هر شخصی با هر دینی را تحت تاثیر قرار دهد. من در ایران بزرگ شده ام که مذهب رسمی اش تشیع است. این یک سنت، فرهنگ و آیین هزار و چهارصد ساله است و من هم بعنوان یک ایرانی به این فرهنگ و آیین احترام می گذارم؛ بی توجه به این که خودم مسیحی هستم یا مسلمان یا اصلاً به هر دین دیگری ایمان دارم. چون در این فرهنگ و سنت بزرگ شده ام. فرهنگی که امام حسین (ع) را متعلق به خود می داند و ازاین رو من هم مثل همه ارامنه ایران که به آن حضرت ارادت و عشق قلبی دارند، این احساس را دارم و فکر نمی کنم چون ارمنی هستم، نباید چنین شخصیت هایی را که از زندگی شان به سبب هدف شان گذشته اند، دوست داشته باشم. […] به اعتقاد من حماسه عاشورا یک تراژدی واقعی است و آنها که بینش عمیقی دارند می توانند به درک ابعاد مختلف آن برسند.
مگر در طول تاریخ چند نفر به سبب اعتقادات شان به زندگی پشت کرده اند؟ تعدادشان از انگشتان یک دست هم کمتر است. یکی از آنها امام حسین (ع) است که با این که می دانست خود و یاران و خانواده اش شهید خواهند شد، به سبب هدف مقدسش پای به میدان نبرد گذاشت. من بعنوان یک مسیحی جز امام حسین (ع) و یارانش، تنها حضرت مسیح را می شناسم که چنین مصیبت و سختی هایی را فقط به خاطر خدا و هدفش متحمل شد. این درسی بزرگ است که میتوان از عاشورا گرفت. درس دیگر این که دنیای مادی ماندگار نیست و در گذر زمان حتی بزرگ ترین کاخ های دنیا هم نابود خواهد شد، اما انسانیت زنده می ماند.
به هر ترتیب ظرفیت های معنوی و محتوایی نهضت عاشورا مشتمل بر ابعاد مختلفی است که می تواند به واسطه هوشمندی و خلاقیت هنرمندان ایرانی و ارادت قلبی شان به حضرت سیدالشهدا باعث تولید و تولد آثاری شود که مخاطبان امروز جامعه ایرانی با آن آشنایی بیشتری پیدا کنند. شرایطی که آن هم ملزم به رعایت مولفه های گوناگونی است که باید روی آن تمرکز بیشتری داشت.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب