روزی در تقویم که 2 یادگار صبا را از موسیقی ایران گرفت
به گزارش موزیک خوان، ۲۷ مهر ماه مصادف است با درگذشت «محمود ذوالفنون» و «حبیب الله بدیعی»؛ دو چهره مطرح موسیقی ایران که هر دو از یادگاران ابوالحسن خان صبا بوده اند؛ مردی که ستاره های زیادی در موسیقی ایرانی تربیت کرد و امروز بیشتر آنها مدت هاست که درگذشته اند.
به گزارش موزیک خوان به نقل از ایسنا، می گویند که محمود ذوالفنون را صبا از روی شوخ طبعی «ویولن فنون» نامیده بود.
ذوالفنون در خانواده ای رشد یافت که موسیقی در آن جریان داشت، کما این که پدرش حبیب ذوالفنون، سازنده و نوازنده تار و برادرش جلال ذوالفنون نوازنده صاحب نام سه تار بود و خود «محمود» با نواختن تار پدرش به موسیقی علاقمند شد و از هشت سالگی با نواختن تار آشنا شد.
خود ذوالفنون در رابطه با این امر گفته است: «نخستین پایه علاقه من به موسیقی، شنیدن ساز پدرم (تار) هنگام تدریس به شاگردانش بود. بعدها من هم در سلک همان شاگردان درآمدم و به خوبی به خاطر دارم که اولین درس با تار در دستگاه شور و با وزن کرشمه بود. همه دورس به شیوه معمول آن دوره، سینه به سینه بود. البته گذشتگان هم اصولی را برای صحیح آموزش دادن دنبال می کردند که نباید ساده از آنها گذشت و استعداد هم که به نوبه خود لازمه یادگیری بود.»
«به موازات فراگیری دستگاه شور، صدای ساز جدیدی به گوشم می رسید؛ کمانچه نوازی نزد پدرم می آمد تا گوشه های مربوطه را بیاموزد و من هم تحت تأثیر صدای ساز کمانی قرار گرفتم. البته در همسایگی ما هم شخصی ویولن می نواخت که صدای ساز او هم گوشم را نوازش می داد. این نوازنده، عنایت الله روشن (مدیر تلفن خانه شهر آباده) بود و بالاخره بوسیله او موفق شدم این ساز جدید را از نزدیک ببینم. آنچنان تحت تأثیر قرار گرفتم که در دل آرزو کردم روزی موفق بشوم گوشه هایی که با تار آموخته بودم را به ساز کمانی انتقال دهم. در آن زمان به هیچ وجه امکان آنکه صاحب چنین سازی شوم نبود ولی به جهت علاقه زیاد با وسایل منبت کاری و آموزش هایی که دراین زمینه در دبستان دیده بودم برای خود چیزی شبیه به ویولن ساختم که اگر امروز موجود بود باعث خنده می شد. با همین ساز تا حدودی به مراد دل خود رسیده بودم و بدون استاد و راهنما نغمه هایی را می نواختم.»
در۲۰ سالگی از زادگاه خود راهی شیراز شد و در آنجا با یکی از مهندسین کارخانه قند که اهل لهستان بود و ویولن می نواخت آشنا شد و اصول نواختن ویولن را نزد او آموخت.
محمود ذوالفنون در سال ۱۳۲۰ به تهران آمد و در نخستین فرصت به کلاس مرحوم صبا رفت و از تجربیات او استفاده نمود. زنده یاد ذوالفنون همین طور تکنیک ویولن را نزد روبیک گریگوریان فرا گرفت و بعدها جانشین استاد صبا در کلاس های وی شد.
«برای صحیح نواختن ویولن به موسیو روبیک گریگوریان مراجعه کردم و در این راه جدیتی که استاد از من می دید تصور می کرد که فی المثل قصد دارم نوازنده کلاسیک بین المللی شوم در صورتیکه قصد من صرفاً این بود که قادر باشم در ارکستر انجمن موسیقی ملی که بتازگی (به رهبری روح الله خالقی) تشکیل شده بود شرکت کنم. طولی نکشید که به عضویت همین ارکستر درآمدم و کلاس خصوصی خویش را هم در ساختمان اُمگا در خیابان لاله زار پایین دایر کردم. در عین حال نزد روح الله خالقی به فراگیری نظریه و هارمونی و گاهی هم برای فراگیری گوشه های موسیقی از کلاس استاد ابوالحسن صبا استفاده می کردم.»
ذوالفنون به لحاظ علاقه ای که به کار تدریس داشت در کنار کار هنرستان، کلاس خصوصی خویش را هم داشت و بعدها تدریس در کلاس شبانه موسیقی وابسته به وزارت فرهنگ و هنر را عهده دار شده و هم در تألیف کتاب های آموزشی ویولن که توسط هنرستان موسیقی ملی منتشر گردید سهم به سزایی داشت.
فعالیت رادیویی او حدودا از اوایل تاسیس رادیو تا سال ۱۳۵۴ ادامه داشت تا این که در سال ۱۳۵۵ به آمریکا مهاجرت کرد.
سرانجام این هنرمند در سن ۹۳ سالگی به سبب کهولت سن در «سن خوزه» کالیفرنیا درگذشت.
حبیب الله بدیعی
بدیعی که او هم از شاگردان صبا بوده است و او هم در خانواده ای هنر دوست متولد شده است، گفته می شود به عنوان موسیقیدان، آهنگساز و ویولونیست تاثیری غیرقابل انکاری در تلفیق تکنیک موسیقی کلاسیک با موسیقی سنتی ایرانی داشت؛ هنرمندی که قدرت آرشه و تسلطش در نواختن ویولن بیش از اندازه تصور بود و تا امروز هم تکنوازی هایش سرمشق خیلی از خودآموزان ویولن است.
بنابر آنچه در رابطه با این هنرمند روایت شده است، پدرش میرزاعبدالصمد از خرده مالکان منطقه بود که ضمن مطالعه کتاب، دوتار هم می نواخت. مادرش سلطنت خانم هم مشتاق موسیقی بود که این فضا در عشق حبیب الله به این هنر تاثیر گذاشت.
بدیعی با حضور در یک مصاحبه رادیویی به اختصار به بیان توضیحاتی از خود پرداخته است که در ادامه آنرا می خوانید:
در ابتدای این مصاحبه از او سوال می شود که در کجای ایران متولد شده است. پاسخ می دهد:
ـ من در استان مازندران به دنیا آمدم.
از چه سالی فعالیت هنری را آغاز نموده اید؟
ـ از سال ۱۳۲۸ در ۱۶ سالگی فعالیت هنری را آغاز کردم. به یاد دارم در استودیویی رادیویی تکنوازی را در برنامه ارتش شروع کردم و پس از دو سال هم رهبری یک ارکستر کوچک را بر عهده داشتم.
بدیعی با استعداد شگرف خود توانست در موسیقی پیشرفتی مثال زدنی داشته باشد. عزیزالله بیات از دیگر شاگردان صبا که استاد دانشگاه شهید بهشتی هم بود، گفته است که در گفت وگویی تلویزیونی از استاد صبا پرسیدند، قوی ترین شاگردتان کیست؟ و استاد در نهایت حیا و فروتنی گفتند که مردم باید بهترین را تشخیص دهند. بیات از پاسخ صبا قانع نمی گردد و در جلسه ای خصوصی همین پرسش را از او می پرسد و استاد صبا می گوید: حبیب الله بدیعی.
او پرورده برنامه گلها بود. فضای گلها متاثر از موسیقی بود که پیشگامانش در موسیقی افرادی همچون علی نقی وزیری، ابوالحسن صبا و روح الله خالقی بودند. تکنوازان گلها با آن که بیشتر شاگرد استادان متصل به موسیقی دانان عهد قاجار بودند و با شیوه نوازندگی و ردیف های متقدمین آشنایی کامل داشتند، چندان علاقه ای به پیروی از سنت های موسیقی ایران نداشتند و بجای اجرای موبه موی الگوی ردیف به صورتی نوازندگی برمبنای حالت های ردیف اما با جملاتی متفاوت از آن روی آوردند که بیشتر حاصل آفرینش لحظه ای بود و همین شیوه است که هنرمندانی چون احمد عبادی، جلیل شهناز، حسن کسایی و پرویز یاحقی را در صدر هنر بداهه نوازی ایران می نشاند.
بدیعی علاقه وافری به موسیقی اصیل و سنتی ایران داشت و اعتقاد او بر این بود که موسیقی ملی هر کشور نماینده اعتلاء روح آن ملت است و اگر بخواهند استقلال و همبستگی ملتی را از او بگیرند، اول موسیقی، فرهنگ و ادبیات آن کشور را تسخیر می کنند و بعد به سراغ دیگر نشانه های ملی آن کشور می روند اما فرهنگ، ادبیات و موسیقی ملی ایران همانگونه که ناملایمات تاریخی و حملات وحشیانه مغول و برخی از اقوام دیگر را پشت سر گذاشته در مقابل این تهاجمات مردانه ایستادگی کرده و از این پس هم به اتکاء فرهنگ پر بار خود راه آینده را در نوردیده و میراث های فرهنگی خویش را پشتوانه همت خود قرار می دهد.
این هنرمند و استاد موسیقی ایران در ۲۷ مهر ۱۳۷۱ به سبب بیماری قلبی در بیمارستان توس تهران درگذشت و پیکر وی را در جوار امامزاده طاهر (کرج) به خاک سپردند.
منبع: موزیك خوان
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب