خاك سرمه خیز اصفهان ، ۱۶
عکاسی عاشقانه
موزیک خوان: موزیک خوان: اصفهان وقتی همراه با فرشید مثقالی و احمد میرعلایی تصاویر روزنامه دیواریِ دبیرستان سعدی را با دوربین جعبه ای خود تهیه می کرد شاید نمی دانست که به عنوان تنها عکاس قبل از انقلاب، این هنر را در غرب تحصیل کند و یکی از افرادی باشد که فن عکاسی را به ایران بیاورد.
بیست و پنجم دی ماه ۱۳۲۰ در اصفهان متولد شد، دوران متوسطه را در دبیرستان سعدی گذراند و برای آموزش عکاسی عازم انگلستان شد و در کالج چاپ و هنرهای گرافیک لندن به آموختن عکاسی پرداخت. سال ۱۳۴۵ به ایران بازگشت و علاوه بر فعالیت با تنها روزنامه های آن زمان یعنی دو روزنامه اطلاعات و کیهان و همین طور مجله زن روز، عکاسی حرفه ای در حوزه های صنعتی، هنری و تبلیغاتی را پیش گرفت و در دانشگاه های مختلف نیز به تدریس هنر عکاسی پرداخت.
او همین طور حاصل فعالیت ها و عکاسی های خودرا در چندین کتاب تصویری با موضوع های معماری، زاینده رود، هنر و صنعت اصفهان منتشر کرد، همین طور کتاب راهنمای جامع عکاسی و ترجمه یک دایره المعارف با نام «فرهنگ توصیفی عکاسی» از دیگر کارهای نوشتاری او است. برگزاری نمایشگاه های گوناگون در ایران و خارج از آن و همین طور عضویت در مهم ترین انجمن های عکاسی جهان مانند انجمن عکاسان حرفه ای ایران و انگلستان عکاسان بریتانیا، قسمتی از حضور فعال وی در صحنه عکاسی ایران و جهان است.
صحبت از رضانور بختیار است که در ادامه، گفت وگوی خبرنگار ایسنا با این عکاس پیشکسوت اصفهان را می خوانید.
نخستین عکس هایتان را در چه سنی عکاسی کردید؟
وقتی ۱۲ ساله بودم یکی از دایی های من که دندان پزشک بود یک دوربین جعبه ای به من داد و من شروع کردم به عکس گرفتن و با آن اصفهان را از دید خودم عکاسی می کردم و به «لئون آبکاریان» می دادم که در چهارباغ مغازه عکاسی داشت. حتی بعد سه پایه خریدم و فیلم های معروف را در سینما می دیدم و زمانی که سینما خلوت بود سه پایه را در سالن می گذاشتم و از صحنه های خاص فیلم ها عکس می گرفتم که این عکس ها خیلی مشتری داشتند. البته مثل همه بچه ها فکر می کردم که تابستان عکاسی می کنم و تمام می شود، اما این علاقه در من تمام نشدنی بود.
آن زمان دانش آموز دبیرستان بودید درسته؟
بله در رشته طبیعی دبیرستان سعدی در شهر اصفهان درس می خواندم. در این مدرسه، احمد میرعلایی، ضیاء موحد، فرشید مثقالی و برادران پازوکی هم بودند و روی روزنامه دیواری مدرسه کار می کردیم که به دو زبان فارسی و انگلیسی بود. من با همان دوربین جعبه ای که دایی ام داده بود برای این روزنامه عکاسی می کردم و چند تا ترجمه هم در همین روزنامه مدرسه کار کردم. فرشید مثقالی هم برای آن نقاشی می کرد و احمد میرعلایی نخستین ترجمه هایش را در همین روزنامه منتشر نمود.
آن زمان رشته عکاسی در هنرستان یا در دانشگاه های ایران تدریس نمی شد؟
خیر عکاسی در ایران تدریس نمی شد و در هنرستان هنرهای زیبای اصفهان رشته های نقاشی و مینیاتور و آهنگری و نجاری وجود داشت و در هنرستان تهران هم کم و بیش این رشته ها بعلاوه موسیقی تدریس می شد، اما عکاسی در ایران نبود. من هم داشتم دیپلم می گرفتم و بدنبال این بودم که از کشور بیرون بروم و عکاسی را خارج از ایران به خوبی یاد بگیرم.
کتاب یا مجله ای درباره ی عکاسی بود که به شما کمک کند؟
یکی دوتا کتاب ساده درباره ی عکاسی که به زبان فارسی بود که من را قانع نمی کرد، از طرف وزارت فرهنگ و هنر نیز ماهنامه هنری منتشر می شد که مقالاتی درباره ی عکاسی در آن بود ولی من برای تهیه آن ناچار بودم به تهران بروم چون در اصفهان توزیع نمی شد. دو مجله عکاسی «پوپولار فتوگرافی» و «فتوگرافی» منتشر می شد که آمریکایی بودند و من آنها را از تهران می خریدم. البته وسط چهارباغ یک کیوسک وجود داشت که به سفارش من مجله های عکاسی آمریکایی را می آورد و هرماه یکی از آنها را می خریدم.
اما عکاس در اصفهان زیاد بود. به ویژه در خیابان چهارباغ عباسی. درسته؟
بله چند نفر عکاس آنجا بود و من عکس هایشان را پشت ویترین مغازه شان نگاه می کردم، البته عکس هایشان بیشتر روتوش شده بود و در حقیقت روی عکس ها را به صورتی نقاشی کرده بودند. من بیشتر با «لئون آبکاریان» ارتباط داشتم.
انجمن چطور؟ انجمن های عکاسی وجود داشت؟
انجمن ایران و آمریکا و انجمن ایران و انگلیس وجود داشت و من بعدازظهرها یک روز در انجمن اول و روز بعد در انجمن بعدی شرکت می کردم. بعدها که برای تحصیل به لندن رفتم ابتدا عضو دانشجویی انجمن عکاسان بریتانیا شدم که قدیمی ترین انجمن عکاسی جهان است و بعد عضو پیوسته آن شدم.
گفتید که ابتدا یک دوربین جعبه ای داشتید. بعد چه دوربینی تهیه کردید؟
پدرم به من قول یک دوچرخه را داده بود، ولی من در ویترین مغازه لئون آبکاریان یک دوربین کُداک ۳۵ میلی متری دیده بودم و هرروز عصر از مدرسه به عشق دیدن این دوربین از کنار ویترینش رد می شدم و توانستم بجای دوچرخه، این دوربین را از مغازه لئون بخرم و عکاسی می کردم و لئون هرکدام را که می خواستم برای من ظاهر می کرد.
لئون آبکاریان یا سایر عکاسان آن زمان نسبت به علاقه ای که به عکاسی داشتید چه واکنشی داشتند؟
اصلاً من را به عکاسی تشویق نمی کردند و رفتار و حرف هایشان به صورتی بود که گویا مجبور به انتخاب این شغل شده بودند. درحقیقت عکاسی در بین مشاغل آن زمان جایگاهی نداشت و دکتر و مهندس شدن، اولویت بود. حتی یک روز با پدرم به مغازه «امان الله طریقی» رفتیم که یکی از عکاسان مهم بود و وقتی فهمید من هم می خواهم عکاس شوم به پدرم گفت «شما که آدم حسابی هستید پسرتان باید دکتر یا مهندس بشود نه عکاس!»
برای دانشگاه تصمیم گرفتید به خارج از ایران بروید و رشته عکاسی را ادامه دهید. شرایط شما برای رفتن چطور فراهم شد؟
یکی دیگر دایی های من به نام «صفرقلی بهاء صدری» مدیر دبیرستان سعدی و آدم فرهیخته ای بود، مدتی برای بورسیه به انگلیس رفت و زمانی که برگشت برای من یک پذیرش رسمی آورده بود. آن موقع هنوز دیپلم نداشتم ولی این پذیرش را پشت پنجره اتاقم گذاشته بودم و همیشه به آن نگاه می کردم. پس از دیپلم، امتحان انگلیسی دادم و قبول شدم و بعد هم پاسپورتم را از تهران گرفتم.
به لندن رفتید؟
ابتدا به بیروت و از بیروت به رُم و از رم و به لندن رفتیم.
آن زمان چندساله بودید؟
حدود ۱۹ سال داشتم و با ورود به لندن، حس عجیب ورود از قرون وسطی به دنیای متجدد را داشتم. بلافاصله به مدرسه شبانه روزی در جنوب انگلیس رفتم و مدتی در این مدرسه بودم و از پیش نیازهای ورود به دانشکده هنر اطلاع پیدا کردم و ناچار شدم برای ورود به دانشکده، از این مدرسه، دیپلم انگلیسی را بگیرم.
بعدازآن رشته عکاسی را بصورت تخصصی ادامه دادید؟
بله ابتدا به کالج عکاسی در شهر «کنتربی» پایتخت ایالت «کِنت» در جنوب انگلیس رفتم و بعد هم برای دانشگاه هنرهای زیبای شهر «ناتینگهام» در شمال انگلیس تقاضا فرستادم که مصاحبه را قبول شدم و به این دانشگاه رفتم.
هنوز هم با همان دوربین کُداک کار می کردید که از لئون خریده بودید؟
خیر دیگر آن دوربین قدیمی شده بود و با مشورت مدیر دانشگاه که به من گفت دانشگاه با یک مغازه فروش لوازم عکاسی قرارداد دارد، یک دوربین پیشرفته SLR با ویزور انعکاسی و عدسی تله را بطور قسطی خریدم.
بعد از دانشگاه ناتینگهام چه کردید؟
آنجا جوانی به نام «جان چارد» درس می داد و بچه ها را به اسم صدا می زد. یک روز به من اظهار داشت که برای یادگیریِ بهتر عکاسی دیگر نباید در ناتینگهام بمانم و باید به دانشگاه چاپ لندن بروم، خودش هم از همان جا فارغ التحصیل شده بود. البته این را هم بگویم که در دانشگاه ناتینگهام یکی از کسانی که در موردعلاقه به تاریخ هنر روی من اثرگذار بود خانم «مک درمنت» که در آکسفورد درس خوانده بود و برای ما تاریخ هنر تدریس می کرد.
به دانشگاه چاپ لندن رفتید؟
بله در مصاحبه این دانشگاه شرکت کردم و آلبومی از عکس هایم را نشان دادم و سؤالاتی درباره ی جهان بینی من پرسیدند و درنهایت قبول شدم. آنجا دانشگاه بی نظیری بود که الآن به دانشگاه میدیا تبدیل گشته است. گروهی استادان تمام وقت و گروهی هم استادان پاره وقت آنجا تدریس می کردند که در حرفه خودشان شاخص بودند. بطورمثال عکاس تبلیغات، عکاس مُد، عکاس معماری، عکاس اتومبیل و... بودند و شاگردانی را که علاقه بیشتری داشتند و این افراد احساس می کردند که این شاگردان می توانند پیشرفت کنند را به نگارخانه های خودشان می بردند که هم آموزش ببینند و هم کار کنند. من هم خیلی شانس آوردم که چند نفر از آنها من را انتخاب کردند. یکی از آنها یک عکاس اتومبیل بود و همین موضوع موجب شد که وقتی به ایران برگشتم عکاسی از نخستین سری ایران ناسیونال را در سال ۴۶ انجام دادم.
چه موقع به ایران برگشتید؟
یک سال مانده بود تا درسم در لندن تمام شود که موفق به تهیه یک بلیت رفت وبرگشت برای تهران شدم و ابتدا به تهران و بعد هم به اصفهان آمدم. بعد به جهت اینکه ببینم بازار عکاسی در ایران چطور است با وزارت فرهنگ و هنر تماس گرفتم و خواستم مهرداد پهلبد وزیر این وزارت خانه را ببینم که دیدم و او به من پیشنهاد کرد که ایران بمانم و در قسمت عکاسی با آنها کار کنم.
آنجا ماندید؟
در حین کار با آنها کارهایم را به روزنامه اطلاعات و کیهان و مجله زن روز بردم که به عکاسی احتیاج داشتند و من را خیلی راحت قبول کردند. بعد هم برای موسسه تبلیغاتی فاکوپا عکاسی کردم. سپس نخستین تصاویر هتل عباسی را در زمان مرمت آن زیر نظر مهندس «مهدی ابراهیمیان» گرفتم. برای موسسه های کاسپین، زیبا، ادمن و انتشارات فرانکلین هم کار کردم.
عکاسی صنعتی هم انجام دادید؟
بله برای ایران ناسیونال، شرکت جیپ رامبلر، شرکت ملی نفت ایران، شرکت ملی نفت ایران، فولاد مبارکه، ذوب آهن، اصفهان گروه صنعتی بهشهر، شرکت مینو و شرکت ویتانا.
و بعد چه شد؟
بعدازآن با فرشید مثقالی، عباس کیارستمی، مرتضی ممیز و پرویز دوایی و چند نفر دیگر در نگارخانه ای در تهران در خیابان سمیه مشغول به کار شدیم. کاوه گلستان هم به عکاسی علاقه داشت و در همان جا شاگرد من بود و بعدها عکاس خیلی خوبی شد و تا زمان مرگش باهم ارتباط داشتیم. البته کار در این نگارخانه ادامه پیدا نکرد و مرتضی ممیز کرسی گرافیک دانشگاه تهران را ایجاد کرد، فرشید مثقالی و کیارستمی به کانون پرورشی فکری کودکان رفتند و من هم به موسسه اطلاعات رفتم و قرار شد موسسه عکاسی آنجا را بازسازی کردم.
بعدازاینکه از اطلاعات بیرون آمدم به یک شرکت آمریکایی مربوط به سازمان هواپیمایی ایران رفتم و تا زمان انقلاب آنجا بودم و قسمت سمعی بصری آنرا به راه انداختم و وقتی هم زمان با انقلاب تعطیل شد به اصفهان برگشتم که جنگ شد و در خانه ام یک تاریکخانه درست کرده و مشغول شدم، ولی بعد برای عکاسی به فولاد مبارکه و سپس پلی اکریل و ذوب آهن رفتم و بعد هم آموزشگاه عکاسی خودم به نام زنده رود را تأسیس کردم.
تدریس در دانشگاه هم داشتید؟
بله در دانشکده روابط عمومی و مطبوعات تهران، دانشگاه هنر اصفهان، دانشگاه آزاد اسلامی خوراسگان، دانشگاه سوره اصفهان و دانشگاه سپهر اصفهان.
از کتاب هایتان بگویید.
چند کتاب عکس منتشر کردم ازجمله «مهمانسرای عباسی(موزه ای درون موزه)»، «اصفهان شهر صنعت و هنر» در دو جلد، «زاینده رود»، «اصفهان موزه همیشه زنده»، کتاب «راهنمای جامع عکاسی» که کتاب آموزشی است، کتاب «اصفهان شهر صنعت و هنر» در دو جلد، کتاب «کاشان نگین کویر»، کتاب «اصفهان نگین جهان» و کتاب «اصفهان صنعت و معدن» هم درباره ی مبارکه و کارخانه ذوب آهن و پلی اکریل و چند جای صنعتی دیگر چاپ شد.
کار ترجمه هم داشتید؟
بله، ترجمه یک دایره المعارف عکاسی را با نام «فرهنگ توصیفی عکاسی» را انجام دادم که یک دایره المعارف عکاسی است و در سال ۹۶ توسط انتشارات فرهنگ معاصر منتشر گردید. برای این کتاب آن از آقای ضیا موحد هم کمک گرفتم که به من مشورت داد و گفت حتما توضیحات را اضافه کنم و من هم انجام دادم و توضیح این کتاب به اندازه خودش شد.
قطعاً نمایشگاه های عکاسی هم برگزار کردید.
اولین نمایشگاهم عکسهایی بود از درخت گوجه سبز یا به قول اصفهانی ها آلوچه که در باغ پدربزرگم بود و من در چهارفصل از آن عکاسی کردم و این نمایشگاه را پیش از این که از ایران بروم در انجمن ایران و آمریکا برگزار کردم. پس از دانشگاه هم نمایشگاه های مختلفی داشتم که در دانشکده هنرهای زیبای تهران، دانشگاه ملی دانشکده معماری تهران، گالری سیحون، گالری کلاسیک اصفهان، گالری گلستان اصفهان، گالری گلستان تهران، دانشکده علوم شرقی لندن، موزه هنرهای معاصر اصفهان، گالری راه ابریشم تهران، موزه هنرهای زیبا فرایبورگ آلمان، گالری خانه هنرمندان اصفهان، گالری نقش خانه اصفهان و گالری متن اصفهان برپا شدند.
شما، هم عکاسی آنالوگ و هم دیجیتال کار کردید؟
بله، عکاسی دیجیتال کار را راحت کرد و عکاسی از حالت خاص خارج شد و بصورت عام درآمد، اما در آن هم باید اصول رعایت شود اما من و همه کسانی که هم نسل بودند و آنالوگ کار می کردیم ابتدا با در مقابل ورود عکاسی دیجیتال خیلی مقاومت کردیم، ولی درنهایت باید با آن همراه می شدیم.
شما هم مثل عکاسان قدیم چهارباغ، کار روتوش عکس انجام داده اید یا فتوشاپی که امروزی ها انجام می دهند؟
خیر به فتوشاپ اعتقاد ندارم و باید در حدی استفاده گردد که ایراد خاصی مثل سایه ای که ایجادشده را پاک نماییم نه بیشتر. به نظر من عکس باید خودش خوب باشد.
از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی درجه هنری دریافت کردید؟
بله درجه یک هنری در رشته عکاسی در سال ۸۸
هنوز هم عکاسی را دوست دارید؟
بله، بطوریکه اگر یک دفعه دیگر به دنیا بیایم بطور قطع بازهم همین هنر و حرفه را انتخاب می کنم.
منبع: موزیك خوان
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب